Complexe
Priemgetallen |
|
|
Laten we eerst afspreken wat we
met een geheel complex getal bedoelen.
De meest voor de hand liggende afspraak is de volgende:
|
a + bi is een geheel
getal als a en b gehele getallen
zijn. |
|
|
|
Voor een priemgetal houden we
dezelfde afspraak als bij reële getallen:
|
Een priemgetal is een getal dat alleen door
zichzelf en door 1 deelbaar is |
|
|
Complexe priemgetallen heten trouwens ook wel
Gauss-priemgetallen (engels: "Gaussian
Primes").
En daar komt meteen de eerste verrassing. Niet alle
priemgetallen zoals wij die kennen zijn ook Gauss-priemgetallen.
Neem bijvoorbeeld 5.
(2 + i)•(2 - i) = 4 - 2i + 2i + 1
= 5. Dus 5 is deelbaar door 2 + i en door 2 - i en
is geen priemgetal!
Een methode om priemgetallen op te sporen is de zeef
van Erathostenes. Die staat hier uitgelegd. |
|
|
Het probleem is alleen dat er geen
vaste volgorde van klein naar groot is bij de complexe getallen.
We definiëren zelf: de grootte van a + bi is
gelijk aan a2 + b2.
We bekijken verder alleen complexe getallen waarvan het reële
deel groter is dan nul en waarvan de absolute waarde van het
imaginaire deel kleiner of gelijk is aan het reële deel, de
reden daarvoor volgt straks.
Het kleinste gehele complexe getal (1+ 0i doet niet mee)
is dan 1 + i of 1 - i
Omdat (1 + i)•(1 - i) = 2 is 2 geen
priemgetal.
De tussenstand is als hiernaast (rood is een priemgetal, kruis
niet) |
|
De volgende getallen zijn 2 + i
en 2 - i (en eigenlijk ook 1 + 2i
en 1 - 2i. Dat geeft het tabelletje hieronder: |
|
|
• |
1+i |
1-i |
2+i |
2-i |
1+2i |
1-2i |
1+i |
2i |
|
|
|
|
|
1-i |
2 |
-2i |
|
|
|
|
2+i |
1+3i |
3-i |
3+4i |
|
|
|
2-i |
3+i |
1-3i |
5 |
3-4i |
|
|
1+2i |
-1+3i |
3+i |
5i |
4+3i |
-3+4i |
|
1-2i |
3-i |
-1-3i |
4-3i |
-5i |
5 |
-3-4i |
|
|
|
|
(2 + i) • (2 - i)
= 5 zoals we al eerder zagen, dus 5 is geen priemgetal. Andersom
geeft (1 + 2i)•(1 - 2i) precies hetzelfde
resultaat. Dat is de reden dat we alleen getallen bekijken
waarvoor het reële deel groter is dan het imaginaire. Eigenlijk
komen onze nieuwe priemgetallen in setjes van 4: hier vinden
we (1 + 2i, 1 - 2i, 2 + i, 2 - i)
Omdat (2 + i)•(1 - i) = 3 - i is dat ook
geen priemgetal meer. En zo valt het hele setje 3 + i,
1 + 3i en 1 - 3i ook af; dat zie je in de
tabel.
Daar vinden we een algemene regel:
|
a + bi is géén
priemgetal als a en b beiden
oneven zijn. |
|
|
Dat komt omdat a + bi in dat geval deelbaar
is door 1 + i, kijk maar:
En omdat a en b beiden oneven zijn, zijn a+b
en b - a beiden deelbaar door 2, dus daar komt een
geheel getal uit.
De getallen 2 + 2i, 3 + 3i, 4 + 4i, ...
zijn overduidelijk ook geen priemgetallen. Die zijn allemaal
alvast weggestreept in de grafiek rechts hierboven.
Het volgende priemgetal dat we tegenkomen is 3. En daarna 3 + 2i.
3 + 2i toevoegen aan de tabel geeft de volgende tabel met
de bijbehorende figuur ernaast (denk eraan dat elk getal met een
rode cirkel eigenlijk staat voor een setje van 4 priemgetallen): |
|
|
• |
1+i |
1-i |
2+i |
2-i |
1+2i |
1-2i |
3+2i |
3-2i |
2+3i |
2-3i |
1+i |
2i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1-i |
2 |
-2i |
|
|
|
|
|
|
|
|
2+i |
1+3i |
3-i |
3+4i |
|
|
|
|
|
|
|
2-i |
3+i |
1-3i |
5 |
3-4i |
|
|
|
|
|
|
1+2i |
-1+3i |
3+i |
5i |
4+3i |
-3+4i |
|
|
|
|
|
1-2i |
3-i |
-1-3i |
4-3i |
-5i |
5 |
-3-4i |
|
|
|
|
3+2i |
1+5i |
5-i |
4+7i |
8+i |
-1+8i |
7-4i |
5+12i |
|
|
|
3-2i |
5+i |
1-5i |
8-i |
4-7i |
7+4i |
-1-8i |
13 |
5-12i |
|
|
2+3i |
-1+5i |
5+i |
1+8i |
7+4i |
-4+7i |
8-i |
13i |
12+5i |
-5+12i |
|
2-3i |
5-i |
-1-5i |
7-4i |
1-8i |
8+i |
-4-7i |
12-5i |
-13i |
13 |
-5-12i |
|
|
|
|
Onze rij priemgetallen wordt zo:
1 + i , 2 + i , 3 , 3 + 2i, 4 + i, 5
+ 2i, 5 + 4i, 6 + 5i , 7, 7 + 2i,
8 + 3i, 8 + 5i, 9 + 4i, ....
Van de oorspronkelijke reële priemgetallen onder de 100
blijven nog over:
3, 7, 11, 19, 23, 31, 43, 47, 59, 67, 71, 83. |
|
|
|